Co dokładnie ma być zawarte w dzienniku refleksji?

Grafika wygenerowana przez Copilot. Microsoft, 2024, w dniu 8 marca 2024

1. Co dokładnie ma być zawarte w dzienniku refleksji?

2. Czy dziennik refleksji musi dotyczyć tylko zagadnień przyrodniczych?


Dziennik refleksji, powstający w ramach przedmiotu edukacja społeczno-przyrodnicza, powinien dotyczyć własnego rozwoju jako nauczycielki. Tematyka wpisów powinna dotyczyć własnego rozwoju jako nauczyciela-edukatora oraz poznawanie zagadnień z zakresu edukacji społeczno-przyrodniczej, zarówno metod pracy jak i zagadnień szczegółowych (merytorycznych), do wykorzystania w praktyce edukacyjnej na poziomie wczesnej edukacji (szkolnej i pozaszkolnej). Lub do wykorzystania a szerzej rozumianej edukacji czy pracy edukatora.

Zalecane jest umieszczanie we wpisach własnych zdjęć (lub na wolnej licencji), grafik (w tym także takich, wykonanych z wykorzystaniem algorytmów sztucznej inteligencji), schematów, notatek wizualnych, map myśli, poznanych lub samodzielnie wykonanych gier analogowych lub komputerowych, prostych quizów. Można dodawać własne filmiki. Także tek nagrywane w czasie zajęć. 

Można wykorzystywać tematy poruszone na wykładach, wykorzystać powstające prace w ramach aktywności na wykładach. Także to co działo się na ćwiczeniach oraz w ramach własnego procesu uczenia się, np. nawiązywać do przeczytanych książek, publikacji, obejrzanych wystaw, wspołpracy z koleżankami itp.

Kryteria oceniania (dziennik refleksji)

• Systematyczność wpisów. Minimum 15 wpisów zawierających co najmniej 300-600 słów każdy (ok. 3 tys. znaków ze spacjami). W przypadku Instagrama długość tekstu odpowiednio krótsza. Rozpoczęcie pisania w ciągu pierwszych dwóch tygodni zajęć.
• Tematyka wpisów związana z rozwojem umiejętności edukacyjnych i rozwojem osobistym jako nauczyciela.
• Rozumienie zagadnień dotyczących środowiska społeczno-przyrodniczego na poziomie wczesnej edukacji
• Współpraca z innymi.
• Oryginalność podejścia, odwaga myślenia, otwartość dyskusji.
• Posługiwanie się różnymi technikami w komunikacji, wykorzystywanie zdjęć, filmów, gier i aplikacji w publikowanych materiałach.
• Nakierowanie na własny rozwój i kształcenie ustawiczne.

O dzienniku refleksji w monografii "Żywe kultury literatury"

Grafika wygenerowana przez Copilot, asystenta AI. 

W artykule z ciekawej monografii, poruszony został temat dziennika refleksji w kontekście literaturoterapii. Pisanie pomaga. Fragment z publikacji:

Kojąco dla duszy obserwować można nie tylko ptaki czy owady w mieście, lecz nawet rybki w akwarium i kwiaty na balkonie lub rośliny na trawniku. Leniwie doświadczamy, obserwujemy lecz nie podejmujemy decyzji. To działa terapeutycznie. Terapeutycznie działa także opowiadanie o przyrodzie i o własnym rozwoju. Opowiadanie słowem mówionym, pisanym, kamerą, aparatem fotograficznym lub całkiem analogowo przez rysowanie i malowanie. To już czysta arteterapia.

Jedną z form pisarskich jest refleksyjny dziennik refleksji. Systematyczne zapiski nad tym co się działo i próba refleksji jak się z tym czujemy i co z tego wynika. Pisać można tylko dla siebie, w zeszycie lub komputerze. Ale można także w internecie, w mediach społecznościowych, zachowując anonimowość dzięki pseudonimowi. Pisanie pozwala głębiej obserwować i ułatwia sam proces myślenia. Wynika to z linearności pisma i możliwości wracania do raz już napisanych słów. Dzienniki refleksji mogą mieć charakter także podcastów, plików wideo czy jeszcze innych, hybrydowych form. Kulturotwórczych i terapeutycznych dobrodziejstw sam doświadczam od wielu lat. A od niedawna realizuję jako element oceniania i wspierania rozwoju studentów. Dziennik refleksji zamiast testu i egzaminu, bez oceniania lecz z informacją zwrotną.

Warto wspomnieć o dzienniku terapeutycznym. Ten rodzaj dziennika refleksji jest używany w leczeniu i samorozwoju. Osoba zapisuje swoje myśli, objawy i działania w celu uzyskania dostępu do siebie, mierząc się z emocjami, identyfikując wzorce myślowe i uruchamiając je w celach zdrowotnych. Inną formą jest dziennik edukacyjny, często stosowany przez uczniów i studentów. Wpisy koncentrują się na doświadczeniach edukacyjnych, procesie uczenia się, osiągnięciach i wyzwaniach. Kolejnym rodzajem jest dziennik rozwoju osobistego, który skupia się na osobistym rozwoju, celach życiowych, wartościach i sposobach radzenia sobie z wyzwaniami życiowymi. Może obejmować także analizę własnych sukcesów i porażek.

Dziennik refleksji do osobistego zapisu doświadczenia nabytych w procesie się może być rozumiany jako przestrzeń, gdzie uczeń/student zapisuje i zastanawia się nad tym, co się dzieje w procesie uczenia się. Dzienniki mogą mieć różne formy, takie jak papierowy zeszyt, który uczniowie piszą i co jakiś czas udostępniają nauczycielowi. Dziennik refleksji jest bardzo cenną metodą nauczania, której celem jest skłonienie studentów do wniosków nad własnym postępami w nauce.

Pisanie w dzienniku pozwala na utrwalenie wiedzy i doświadczenia. Przez zapisanie informacji, refleksję nad nimi i powtarzanie ich w późniejszym czasie, można lepiej pamiętać i uwzględnić omawiane tematy. Dziennik refleksji wspomaga rozwój umiejętności pisarskich, jako formy komunikacji społecznej. Regularne pisanie myśli i doświadczeń pomaga w rozwijaniu umiejętności wypowiedzi pisemnych, organizacji myśli i tworzenia spójnych argumentów. Niezaprzeczalnym zyskiem z prowadzenie dziennika refleksji w szerokim sensie jest redukcja stresu i lepsze radzenie sobie z emocjami. Pisanie w dzienniku refleksji może pomóc w zmniejszeniu stresu i dyskomfortu, w radzeniu sobie z emocjami. Umożliwia dostrzeganie problemów życia codziennego. Można w nim zapisywać cele, postępy w ich realizacji i świętować wykonanie. To motywuje do rozwoju i daje energię. Pisanie w dzienniku refleksji może rozwijać wyobraźnię. To przydatne narzędzie do rozwijania własnej wyobraźni i myślenia poza utartymi schematami.

Są dwa powody, dla których rozpocząłem eksperyment dydaktyczny z dziennikami refleksji jako formą egzaminu pisemnego. Pierwszy to ocenoza, która zbytnio wypełniła przestrzeń edukacyjną od pierwszych klas szkoły podstawowej aż po studia. Testy i egzaminy łatwo robić. Uczniowie i studenci uczą się zdawać. Tylko czy te umiejętności są przydatne w życiu pozaszkolnym? Czy są to umiejętności przydatne w praktykowanym zawodzie? Egzaminy i zaliczenia to pisanie do szuflady, gdy jedynym oceniającym jest nauczyciel czy wykładowca. Potrzeba więcej codziennej konfrontacji z życiem realnym. Po drugie w czasach internetu i Chat GPT jaki ma sens zadawania prac pisemnych na ocenę? Ważniejszy staje się egzamin ustny. Lub systematyczność i refleksja nad sobą, w której to student przejmuje odpowiedzialność za swoją edukację a ocenia się sam przez konfrontację z realnymi zadaniami. I pracuje tak, jak w przyszłej pracy. Korzysta z różnych narzędzi i we współpracy z innymi. Zamiast więc pisemnego testu jako egzaminu na koniec semestru, systematyczne pisanie dziennika refleksji. Po pierwsze powtarzanie, po drugie systematyczność, po trzecie przetwarzanie zasłyszanej, spotkanej wiedzy, po czwarte refleksja nad procesem. A po piąte weryfikacja z nowymi narzędziami.

źródło: Czachorowski S., 2023. Ornitologia, entomologia – arteterapia pisaniem i malowaniem. W: K. Regin, A. Cieślak (red). Kulturotwórcza i terapeutyczna rola literatury. Wyd. UWM w Olsztynie, ISBN: 83-920795-9-0, str.: 7-10.

Okładka monografii

Dziennik refleksji - nowy sezon pracy ze studentami

Wygenerowane przez Copilot, asystenta AI. W prompcie wskazałem na dziennik refleksji, ilustracja w stylu Gustawa Klimta. Spośród kilku propozycji wybrałem tę, bo większość stanowić będą studentki, możliwe, że nawet 100%.

 

Rozpoczynam drugi sezon ze studenckimi dziennikami refleksji (dzienniki rozwoju). Bogatszy jestem o doświadczenia z ubiegłego roku. Liczę więc, że będzie łatwiej i osiągniemy coś więcej, że posuniemy się krok dalej. Ja i studenci. 

Jak korzystać z tego agregatora? Sugerują przeglądać zawartość korzystając z tagów. Są w ramce z prawej strony. Ramka widoczna jest w trybie komputerowym. Zatem jeśli oglądasz na telefonie to tego nie widzisz, trzeba przewinąć na dół strony i włączyć "widok na komputerze". Można także przeglądać chronologiczne i przejrzeć historię wpisów. Polecam także skorzystać z przykładów, umieszczonych w ramce z prawej strony. Tam są dzienniki refleksji studentów, wykonane w ubiegłym roku. Niebawem przybędą zupełnie nowe. mam przynajmniej taką nadzieję.

Jakie są indywidualne dzienniki refleksji?

Grafika wygenerowana przy pomocy AI (DALL-E w przeglądarce Bing)

Poznaję nowe narzędzia AI i próbuję zastosować je w edukacji, do róznych zadań. Probuję, czytam i dzielę się refleksjami. Sam ze sobą bo to dla mnie nauka, ale i być może ktoś jeszcze skorzysta. W dzienniku refleksji zapisuję jako notatki, by porządkować, przetwarzać jak i korzystać z takiego rodzaju pamięci zewnętrznej 

Zapytałem "Jakie są indywidualne dzienniki refleksji?" w przeglądarce you.com, Bing. Bard i Chat GPT 3,5. Z całą pewnością o jakości uzyskanej odpowiedzi przesądza w największym stopniu sposób sformułowania polecenia (promptu). Niemniej  w różnych algorytmach AI uzyskujemy nieco różniące się odpowiedzi.

Rezultat z zapytani w przeglądarce you.com:

"Istnieje kilka rodzajów dzienników refleksji. Oto niektóre z nich:

Dziennik osobisty : Jest to najpopularniejszy rodzaj dziennika refleksji. Osoba prowadząca taki dziennik zapisuje swoje myśli, doświadczenia, doświadczenia i refleksje na temat różnych zachowań twojego życia. Może być codziennym zapisem wydarzeń, konsekwencjami, koniecznością i trudnościami.

Dziennik edukacyjny : Ten rodzaj dziennika refleksji jest często dostępny w kontekście edukacji. lub uczniowie za swoje uwagi, wnioski i refleksje na temat swojego procesu, lekcje, zadania domowe itp. Dziennik edukacyjny pomaga w monitorowaniu postępów, identyfikacji obszarów do korzyści i planowaniu zastosowania rozwoju.

Dziennik terapeutyczny : Ten rodzaj dziennika refleksji jest używany w leczeniu i samorozwoju. Osoba zapisuje swoje myśli, objawy i działania w celu uzyskania dostępu do siebie, uruchamiając się z emocjami, identyfikując wzorców myślowych i uruchamiając je na celu zdrowotnego.

Dziennik podróży : Ten rodzaj dziennika refleksji jest prowadzony podczas podróży. Osoba zapisuje swoje doświadczenia, obserwacje, refleksje i informacje dotyczące odwiedzin w miejscach, które spotykają się i podczas podróży.  Dziennik podróży pomaga utrwalić wspomnienia i odkryć nowe doświadczenia.

Dziennik kreatywny : Ten rodzaj dziennika jest zawarty w osobach o charakterze artystycznym. Osoba zapisuje swoje pomysły, inspiracje, twórcze eksperymenty, refleksje na temat sztuki i procesu twórczego. Dziennik kreatywny może zawierać rysunki, szkice, wiersze, cytaty i inne formy artystyczne wyrażania siebie.

Warto podać, że wnioski z dzienników mogą być uwzględnione i być dostępne do oddzielnego użycia i potrzeb. Ważne jest, aby znaleźć rodzaj dziennika refleksji, który najlepiej odpowiada na pytanie celom i stylowi życia."

To samo pytanie i odpowiedź z przeglądarki Bing (w gruncie rzeczy takie same rodzaje jak w you.com)

"Istnieje kilka rodzajów dzienników refleksji. Oto niektóre z nich:

Dziennik osobisty : Jest to najpopularniejszy rodzaj dziennika refleksji. Osoba prowadząca taki dziennik zapisuje swoje myśli, doświadczenia, doświadczenia i refleksje na temat różnych zachowań twojego życia.

Dziennik edukacyjny : Ten rodzaj dziennika refleksji jest często dostępny w kontekście edukacji. lub uczniowie za swoje uwagi, wnioski i refleksje na temat swojego procesu, lekcje, zadania domowe itp.

Dziennik terapeutyczny : Ten rodzaj dziennika refleksji jest używany w leczeniu i samorozwoju. Osoba zapisuje swoje myśli, objawy i działania w celu uzyskania dostępu do siebie, uruchamiając się z emocjami, identyfikując wzorców myślowych i uruchamiając je na celu zdrowotnego.

Dziennik podróży : Ten rodzaj dziennika refleksji jest prowadzony podczas podróży. Osoba zapisuje swoje doświadczenia, obserwacje, refleksje i informacje dotyczące odwiedzin w miejscach, które spotykają się i podczas podróży.

Dziennik kreatywny : Ten rodzaj dziennika jest zawarty w osobach o charakterze artystycznym. Osoba zapisuje swoje pomysły, inspiracje, twórcze eksperymenty, refleksje na temat sztuki i procesu twórczego.

Warto podać, że wnioski z dzienników mogą być uwzględnione i być dostępne do oddzielnego użycia i potrzeb. Ważne jest, aby znaleźć rodzaj dziennika refleksji, który najlepiej odpowiada na pytanie celom i stylowi życia."

Z kolei Bard wygenerował inny inny podział, cześć nazwy jest inna, część się powtarza, wskazane zostały także kryteria podziału):

"Dzienniki refleksji można podzielić na kilka rodzajów w zależności od celu, dla którego są prowadzone, lub podejścia, jakiego używają.

Zgodnie z celem, dzienniki refleksji można podzielić na:

Dzienniki samopoznania - służą do lepszego zrozumienia siebie, swoich myśli, uczuć, potrzeb i motywacji.

Dzienniki rozwiązywania problemów - służą do analizy i rozwiązania konkretnych problemów osobistych lub zawodowych.

Dzienniki kreatywności - służą do wyrażania siebie i rozwijania kreatywności.

Dzienniki rozwoju osobistego - służą do osiągania celów i rozwoju osobistego.

Zgodnie z podejściem, dzienniki refleksji można podzielić na:

Dzienniki chronologiczne - w których wpisy są datowane i ułożone chronologicznie.

Dzienniki tematyczne - w których wpisy są podzielone na tematy.

Dzienniki wizualne - w których wykorzystuje się zdjęcia, rysunki lub inne formy wizualne.

Dzienniki kreatywne - w których nie ma żadnych ograniczeń co do formy czy treści wpisów.

Oczywiście, te podziały są dość umowne i można prowadzić dziennik refleksji, który łączy w sobie cechy różnych rodzajów.

Oto kilka przykładów konkretnych rodzajów dzienników refleksji [oryginalne i inne podejście niż we wcześniejszych you.com czy Bing]:

Dziennik 5-minutowy - to krótki dziennik, w którym każdego dnia zapisujemy 5 rzeczy, za które jesteśmy wdzięczni.

Dziennik 10-dniowy - to dziennik, w którym przez 10 dni zapisujemy codziennie jedną pozytywną rzecz, która nam się przydarzyła.

Dziennik emocji - to dziennik, w którym zapisujemy swoje emocje w różnych sytuacjach.

Dziennik marzeń - to dziennik, w którym zapisujemy swoje marzenia i cele.

Dziennik rozwoju osobistego - to dziennik, w którym zapisujemy swoje postępy w rozwoju osobistym."

Chat GPT w odpowiedzi wygenerował także nieco inne podejście niż you.com czy Bing.

"Jakie są rodzaje dzienników refleksji? Istnieje wiele różnych rodzajów dzienników refleksji, a ich forma może zależeć od celów i kontekstu, w którym są używane. Oto kilka popularnych rodzajów dzienników refleksji:

Dziennik edukacyjny: Często stosowany przez uczniów i studentów. Wpisy koncentrują się na doświadczeniach edukacyjnych, procesie uczenia się, osiągnięciach i wyzwaniach.

Dziennik rozwoju osobistego: Skupia się na osobistym rozwoju, celach życiowych, wartościach i sposobach radzenia sobie z wyzwaniami życiowymi. Może obejmować także analizę własnych sukcesów i porażek.

Dziennik zawodowy: Wykorzystywany w kontekście pracy zawodowej do śledzenia postępów zawodowych, analizy wyzwań w miejscu pracy, uznawania umiejętności i opracowywania strategii rozwoju kariery.

Dziennik artystyczny: Stosowany przez artystów, aby rejestrować pomysły, inspiracje, procesy twórcze, sukcesy i trudności związane z tworzeniem dzieł sztuki.

Dziennik zdrowia i wellness: Koncentruje się na zdrowiu fizycznym i psychicznym. Osoba może rejestrować swoje codzienne nawyki żywieniowe, aktywność fizyczną, stan emocjonalny i inne aspekty związane z dbaniem o zdrowie.

Dziennik podróży: Używany do rejestrowania doświadczeń związanych z podróżami. Może zawierać zarówno opisy miejsc, jak i osobiste refleksje na temat zdobytych doświadczeń.

Dziennik medytacyjny: Stosowany do rejestrowania doświadczeń związanych z praktyką medytacyjną, analizy myśli i uczuć podczas medytacji oraz monitorowania postępów duchowych.

Dziennik cytatów: Zawiera zbiór inspirujących cytatów, myśli lub mądrości, które miały wpływ na osobę. Osoba może dodawać własne refleksje na temat znaczenia tych cytatów w jej życiu.

Dziennik projektowy: Używany w kontekście pracy nad konkretnym projektem. Zawierać może refleksje dotyczące postępów, wyzwań projektu, decyzji podjętych podczas pracy nad projektem itp.

Rodzaj dziennika refleksji zależy od indywidualnych preferencji i celów osoby piszącej. Ważne jest, aby znaleźć formę, która najlepiej odpowiada własnym potrzebom i celom rozwojowym."

Wnioski są takie: proste pytanie proste odpowiedzi ale przydatne. Kilka algorytmów i uzyskujemy szerszy punkt widzenia, z większa różnorodnością. Zupełnie tak samo jak przy tradycyjnym przeglądzie literatury (książek, artykułów). Uzyskujemy nie całkiem spójne obrazy. Teraz trzeba byłoby dokonać własnej syntezy. Część zsumować, połączyć może w formie innego klucza kryteriów. Zebranie róznych punktów widzenia (AI zaczerpnęło z róznych fragmentów ludzkich prac, dyskusji, z różnych fragmentów kulturowych zasobów). Teraz można wykonać krok kolejny i dokonać własnej syntezy z własnym, spójnym podziałem. Wymaga to strukturalizacji wiedzy w własnej głowie. Zgodnie z modelem konstrukcjonizmu dokonujemy przetworzenia informacji, nadajemy im sens i znaczenie czyli budujemy własna konstrukcję pojęć, informacji i relacji (procesów). Temu tez może służyć dziennik. refleksji.

Co to jest i jakie korzyści przynosi dziennik refleksji?

Grafika wygenerowana przy pomocy AI (Dall-E w przeglądarce Bing)

 

Algorytmy generatywnej sztucznej inteligencji działają jak wyszukiwarki nowej generacji. Przeszukują zasoby i robią streszczenie. Wybierają najbardziej popularne frazy. Nie należy więc spodziewać się dużej oryginalności. Jednak takie wyszukiwanie znacznie ułatwia poszukiwania. Dobre są te, które przy okazji wskazują źródła lecz czerpią ze znacznie szerszych zasobów kulturowych. Źródła sa zazwyczaj internetowe i jest ich zaledwie kilka. Nie jest to pogłębiony przegląd zagadnienia, lecz na początek wystarczy.

Chciałem i ja szybko sprawdzić, czego dowiem się o dzienniku refleksji (i skonfrontuję z już znanymi przeze mnie źródłami i zasobami edukacyjnymi). Najpierw zapytałem w przeglądarce you.com (tekst nieco poprawiony stylistycznie i logicznie). Nową funkcjonalnością takich przeglądarek są propozycje kolejnych pytań, czyli wskazują na dalsze możliwe kierunki rozwinięcia zagadnienia. W tym przypadku przeglądarka zaproponowała pytanie "jakie są korzyści z pisania dziennika refleksji".

"Dziennik refleksji do osobistego zapisu doświadczenia nabytych w procesie się. Może być rozumiany jako przestrzeń, gdzie uczeń zapisuje i zastanawia się nad tym, co się dzieje w procesie uczenia się. Dzienniki mogą mieć różne formy, takie jak papierowy zeszyt, który uczniowie piszą i co jakiś czas udostępniają nauczycielowi. Dziennik refleksji jest bardzo cenną metodą nauczania, której celem jest skłonienie studentów do wniosków nad własnym postępami w nauce.

Dzięki dziennikowi uczniów można lepiej zrozumieć swoje mocne strony, cele i strategie uczenia się. Pomaga także w rozwoju umiejętności samorefleksji, samokontroli i samodyscypliny. Dziennik dotyczyć może pojawiających się problemów w kontekście edukacji, ale może dotyczyć rozwoju osobistego, treningu mentalny czy terapii.

Prowadzenie dziennika refleksji przynosi wiele korzyści. Oto kilka z nich:

• Samorefleksja i samorozwój : Pisanie w dzienniku pozwala na zrozumienie siebie, swoich myśli, uczuć i doświadczeń. Dzięki temu można lepiej poznać swoje mocne strony, cele i strategie uczenia się.
• Utrwalanie wiedzy : Pisanie w dzienniku pozwala na utrwalenie wiedzy i doświadczenia. Przez zapisanie informacji, refleksję nad nimi i powtarzanie ich w późniejszym czasie, można lepiej pamiętać i uwzględnić omawiane tematy.
• Rozwój umiejętności pisarskich : prowadzenie dziennika refleksji ułatwia uczenie się kompetencji pisarskich. Regularne pisanie myśli i doświadczeń pomaga w rozwijaniu umiejętności wypowiedzi pisemnych, organizacji myśli i tworzenia spójnych argumentów.
• Redukcja stresu i lepsze radzenie sobie z emocjami : Pisanie w dzienniku refleksji może pomóc w zmniejszeniu stresu i dyskomfortu radzeniu sobie z emocjami. To forma samoekspresji, która może uwzględniać uczucie kontroli nad emocjami.
• Monitorowanie postępów i zakłóceń : Dziennik umożliwia dostrzeganie problemów życia codziennego. Można w nim zapisywać cele, postępy w ich realizacji i świętować wykonanie. To motywuje do rozwoju i daje energię.
• Kreatywność i wyobraźnia : Pisanie w dzienniku refleksji może rozwijać wyobraźnię. To przydatne narzędzie do rozwijania własnej wyobraźni i myślenia poza utartymi schematami.

Prowadzenie dziennika może uwzględnić wiele korzyści na poziomie indywidualnym, jak i rozwojowym. Jest to narzędzie, które pomaga w samorozwoju, zrozumieniu siebie i zastosowaniu radzenia sobie z aspektami życia."

Źródło podane przez przeglądarkę:

https://www.enauczanie.com/metody/eportfolio/podrecznik/slownik/dziennik-refleksji

Uzyskane informacje są poprawne, skrótowe i na pierwszy krok w zgłębianiu tematyki wystarczające. Było sporo błędów stylistycznych, które musiałem poprawić. Nie utrudniały zrozumienia treści lecz nie nadawały się do opublikowania w niezmienionej formie. Niestety nie znajduję w nich dobrych porad dla studentów i moich celów dydaktycznych.

Uczę się korzystania z AI także dlatego, by nieustannie być w procesie uczenia się. Wtedy łatwiej zrozumieć trudności i problemy studentów. By "nie zapomniał wół jak cielęciem bół" (sentencja w gwarze zachowuje rym, dlatego ją wykorzystałem).

Ponownie zbieram notatki i przypominam siebie, bo niebawem znowu chcę zaproponować studentom taką formę egzaminu. Poprzez powtarzanie i przetwarzanie lepiej zrozumiem istotę dziennika refleksji i lepiej zapamiętam. A wtedy szybciej wykorzystam w dyskusji ad hoc. 

c.d.n. (porównanie z innymi przeglądarkami, wykorzystującymi Chat GPT)

Slajd tytułowy z konferencji "Pedagogika wobec wyzwań współczesnego świata"

Streszczenie referatu: Dziennik refleksji eduzmieniacza

Znaczące sugestie teoretyczne co do zmiany sposobu nauczania szkolnego pojawiły się już ponad 50 lat temu, u schyłku epoki przemysłowej. Tradycja zmian w edukacji, bazująca na refleksjach i badaniach naukowych ma długą tradycję. Powstało co najmniej kilka poważnie uzasadnionych wynikami eksperymentów koncepcji teoretycznych, (np. edukacja nastawiona na rozwój, uczenie się na doświadczaniu itp.). W sukurs teoriom pedagogicznym przyszły wyniki badań nad mózgiem ludzkim (neuronauki). Uzyskano biologiczne potwierdzenie niektórych pedagogicznych intuicji. Dodatkowo zaszły ogromne zmiany cywilizacyjne i społeczne wpływające na proces uczenia się np. w postaci internetu, technologii cyfrowych a ostatnio także gwałtowny rozwój generatywnej sztucznej inteligencji. Teoria i praktyka wskazują na potrzebę głębokich zmian i na refleksje nad tym, kim ma być nauczyciel, jakie ma być nauczanie/uczenie się. Mimo to zmiany zachodzą bardzo wolno. Lokalnie i na zasadzie eksperymentów edukacyjnych zmieniaczy (eduzmieniaczy). Dlaczego tak wolno i dlaczego rośnie niezadowolenie z formalnej edukacji? Moda czy konieczność?

Od ponad 20 lat we własnej jednostce uniwersyteckiej próbuję namówić do wprowadzenia realnego wybierania zajęć przez studentów. Bezowocnie. A przecież to tak niewiele znacząca zmiana. Potrzeba znacznie głębszych i bardziej dogłębnych. Dlaczego tak wolno do środowisk akademickich i nauczycielskich nowe teorie pedagogiczne i rozwiązania praktyczne tak wolno docierają i tak wolno się implementują?

Zasadniczym elementem wystąpienie będzie refleksja nad wdrożoną niedawno innowacją dydaktyczną w formie dziennika refleksji, z odniesieniem do wybranych koncepcji pedagogicznych, w tym do konstruktywizmu i konektywizmu. Jak motywować studentów do uczenia się? Czy jedynym sposobem są oceny i sprawdzanie obecności? Próbuję odchodzić od ocen cyfrowych ku ocenianiu kształtującemu, by student otrzymywał więcej wartościowych informacji zwrotnych. W ciągu trzech ostatnich lat, w trzech różnych grupach oceny i punkty za zadania zastąpiłem umową „5 od zaraz i dalej nic nie musisz robić”. Tylko w jednej grupie zauważalny był mały spadek frekwencji na zajęciach i wykonanych zadaniach. W dwu pozostałych efekty było takie same jak z ocenami. Mnie mobilizowało do większego wysiłku i kreatywności. W 2023 r. w trzech grupach studenckich (mikrobiologia oraz pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna) zaproponowałem do wyboru zamiast tradycyjnego egzaminu pisemnego założenie i prowadzenie dziennika refleksji. Jedną grupę stanowili studenci zaoczni (były widoczne różnice w efektach). Studenci musieli zacząć pisanie w ciągu 2 tygodni i zamieścić z minimum 15 wpisów o określonej minimalnej licznie znaków, wraz z grafiką i filmami. Taka forma zaliczenia to odpowiedź na upowszechnianie się algorytmów generatywnej sztucznej inteligencji (np. ChatGPT) i uznanie, że ważniejsze jest motywowanie niż pilnowanie by nie ściągali. Wiedza przez internet jest dostępna dla każdego a ważniejsza jest wewnętrzna motywacja do rozwoju. Ponadto miało to być wdrożenie do rzeczywistych działań, przydatnych w pracy i własnym rozwoju a nie tylko pisanie do szuflady i na zaliczenie. Była to próba uczenia jak się uczyć małymi porcjami (mikrouczenie się) i przez całe życie.

 

*   *   *   *   *

Mały komentarz. Dlaczego umieszczam relacje z konferencji, na których relacjonuję przebieg i efekty wdrożonej innowacji dydaktycznej? To element wyciągania wniosków, refleksji i dalszego planowania co i jak zmienić. Także z dziennikiem refleksji. Czas suszenia sieci przed dalszym połowem. 

Webinarowe opowiadanie o dzienniku refleksji

W podróży z miejsca do miejsca łatwo sprawdzić postępy w wędrówce, bo jest to odcinek liniowy. Trudniej o takie kamienie milowe w procesie uczenia się. Bo uczenie się bardziej przypomina wspinanie się po schodach na wieżę. Spiralne (niemalże kołowe) wspinanie się do góry i ciągłe przechodzenie przez podobne etapy. 

Wiosną 2023 roku (w semestrze letnim) wykonałem kolejny krok u poznawaniu dziennika refleksji - w ramach zajęć studentki dwóch kierunków podjęły się  pisania własnego dziennika refleksji. To było również dla mnie doświadczanie czegoś nowego. Uczyłem się tworzyć środowisko edukacyjne. 
Doświadczałem dziennika refleksji wspólnie ze studentami, dodatkowo zbierałem informacje zwrotne, także w formie ankietowej. Potem był czas refleksji. Teraz jest czas myślenia i osadzania w teorii, (abstrakcja konceptualizacja). Mobilizowanie studentów do pisania skłoniło mnie aby w czasie wykładów zamieszczać małe formy aktywizowania. Były to w zasadzie porady co i jak można pisać. Ale teraz dostrzegam, że były to także praktyczne ćwiczenia jak się uczyć. Mikroaktywności. Poszukuję teoretycznego osadzeni doświadczeń z pisaniem dziennika refleksji. Czytam z ukierunkowaną uwagą. 

Opowiadając o moich doświadczeniach przypominam sobie jak również rearanżuję doświadczenia, refleksje i uogólnienia. Opowiadając innym mam motywację to przetwarzania tych samych informacji w nowy sposób. Jeden ze sposobów efektywnego uczenia się. Dodatkowo w dyskusji (a w zasadzie w dialogu) z innymi mam okazję na to samo zagadnienie spojrzeć z jeszcze innej perspektywy i dowiedzieć się czegoś nowego. Poznać doświadczenia i wiedze innych osób. Krok po kroku buduję swój konstrukt - swoją wiedzę pedagogiczną, w tym w zakresie dziennika refleksji i metod aktywnego uczenia się. 

Jestem na etapie refleksji (refleksyjna obserwacja) i przeszedłem do abstrakcyjnej konceptualizacji. Niebawem kolejna próba czyli aktywne eksperymentowania. A potem znowu pojawi się refleksja i kolejne etapy w cyklu uczenia się. Edukacyjne wspinanie się.






Zapowiedź na Facebooku wydarzenia https://fb.me/e/gyCiNbp2B (webinarium)

Dziennik refleksji jako drugi mózg w procesie uczenia się. Sam od lat prowadzę swój dziennik refleksji. Co mi to daje w procesie uczenia się? O tym opowiem na spotkaniu.
Dodatkowo w ubiegłym roku akademickich wypróbowałem metodę dziennika refleksji na zajęciach ze studentami. Podzielę się swoimi refleksjami, tym co się udało i tym co się nie udało oraz dlaczego. Dziennik refleksji może być propozycją indywidualną, metodą (jedną z wielu) jak się uczyć oraz metodą dydaktyczną w pracy ze studentami. W tej drugiej opcji jest to próba odejścia od testowego, jednorazowego sprawdzania postępów w nauce na rzecz oceniania kształtującego i skupieniu się na procesie długotrwałym.

Dlaczego i jak prowadzenie dziennika refleksji (papierowego lub online) pomaga w procesie uczenia się? Pisanie lub rysowanie dziennika refleksji to powtarzanie, przetwarzanie, zastosowanie w praktyce, nauczanie innych. Dziennik refleksji wspomaga nasz mózg nie tylko w zapamiętywaniu ale i aktywnym przetwarzanie informacji. Ponadto prowadzenie dziennika refleksji wspomaga proces uczenia się i budowania kompetencji takich jak np. komunikacja i pogłębiona refleksja. Opowiem także czym jest dziennik refleksji i jak może wyglądać analogowo oraz online.

Mój osobisty dziennik refleksji: https://profesorskiegadanie.blogspot.com/
Agregator ze studenckimi dziennikami refleksji: https://dziennikirefleksji.blogspot.com/

Nagranie ze spotkania:

Dziennik refleksji jako drugi mózg

Rzeźba Zdzisława Beksińskiego, wystawa na wawelskim zamku, 2023 r.

 

Dziennik refleksji jest jednym z narzędzi, które możemy określić jako drugi mózg. Po pierwsze jest pamięcią zewnętrzną z notatkami. Ułatwia przechowanie tego, co chcemy zapamiętać. Nie jest jedyną pamięcią zewnętrzną. Jedną z kilku dostępnych dla każdego. Zarówno w formie papierowego notatnika jak i wersji cyfrowej online. Wersja online jest nawet czasem wygodniejsza, bo mamy do niej dostęp z każdego miejsca i na różnych urządzeniach. 

Po drugie samo pisanie jest nie tylko przypominaniem sobie lecz również sposobem przetwarzania. Linearne zdania zmuszają nas do linearnego przetwarzania. Linearność narzuca logikę wypowiedzi. Oczywiście w dzienniku refleksji można rysować nie tylko mapy myśli. Graficzne notowanie także jest dobrą formą do strukturyzowania zarówno zasłyszanej wiedzy jak i tej własnej, konstruowanej na podstawie inspiracji i przemyśleń. Wszystkie te procesy przetwarzania w trakcie pisania/rysowania wspomagają to, co zazwyczaj dzieje się w naszym mózgu. 

Do refleksji potrzeba przestrzeni i czasu

 

W trakcie lektury podręcznika Alice Kolb, David A. Kolb "Uczenie na podstawie doświadczania. Podręcznik dla edukatorów, trenerów, coachów". Wyd. Dialogi i Zmysły, Poznań 2022, wynotowuję fragmenty dotyczące refleksji i związków z aktywnością w postaci pisania dziennika refleksji. Wszystko w kontekście dobrej przestrzeni do uczenia się. By ją tworzyć jak na projekczyciela przystało. 

"Aby refleksja mogła zaistnieć, potrzeba przestrzeni i czasu". Przestrzenią jest dziennik refleksji w postaci bloga lub profilu na Instagramie. Potrzebny jeszcze czas na pisanie, czas wygospodarowany między innymi zajęciami. Zawsze się znajdzie, to tylko kwestia  priorytetów. "Impulsywne pragnienia i/lub nacisk na podjęcie działania mogą wpłynąć na nią hamująco. Może natomiast zostać wzmocniona poprzez praktykę świadomego patrzenia na rzeczy z innej perspektywy i w sposób empatyczny. Bezruch i wyciszenie umysły sprzyjają głębokiej refleksji. Umiejętności związane z przetwarzaniem informacji, takie jak ich gromadzenie i analiza czy tworzenie znaczeń, mogą pomóc w rozwoju i ekspresji nastawionego na refleksję tryby uczenia się." Najpierw więc potrzebna jest systematyczność w pisaniu. Nie w każdym tekście musi się znaleźć refleksja. Można przecież zaczynać od gromadzenia informacji, spostrzeżeń, wrażeń, pogłębiają analiza i poszukując znaczeń. Zaczynać od pisania jako zwykłej relacji. Refleksje pojawią się z czasem.

W cyklu uczenia się przez doświadczanie Kolba wyróżniane są cztery tryby. Pierwszy do doświadczanie (konkretne doświadczenie), potem następuje refleksja (refleksyjna obserwacja), następnie myślenie (abstrakcyjna konceptualizacja) i w końcu działanie (aktywne eksperymentowane). Odsyłam do w/w książki po więcej szczegółów i pełniejsze rozwinięcie problemu.

Pisanie dziennika refleksji to doświadczanie różnych sytuacji, w tym dziejących się na wykładzie, w czasie lektury książki, działania poza zajęciami na studiach. Refleksyjna obserwacja pozwala zobaczyć  nas w tym doświadczaniu. Pisanie sprzyja refleksji. Kolejnym trybem jest łączenie z już istniejącą wiedzą, szukanie powiązań między pojęciami. I to również może znaleźć się w spisywanym dzienniku refleksji. I w końcu działanie. To zarówno samo pisanie, umieszczanie w mediach społecznościowych jak i praktyczne wykorzystywanie nabytych i przemyślanych doświadczeń. Działanie pozwala kolejny raz doświadczać i snuć refleksje. Cykl, niczym spirala ,przełącza kolejne tryby uczenia się.

Bogatszy o doświadczenia ze studenckimi dziennikami refleksji, wzbogacony kolejnymi przemyśleniami i szukaniem powiązań w już istniejących koncepcjach i teoriach pedagogicznych, znowu spróbuję z kolejną edycją dzienników refleksji. 

Wynotowane z książki "Harwardzki poradnik skutecznego uczenia się"

W rozdziale, dotyczącym budowania struktur: "Kultywowanie nawyku refleksji nad własnymi doświadczeniami i przetwarzania ich w opowieść wpływa na wzmocnienie procesu uczenia się. Możliwe, że teoria budowania struktur dostarcza wskazówki, dlaczego tak właśnie się dzieje: refleksja nad tym, co poszło dobrze, a co źle, i jak można by inaczej podejść do tej samej rzeczy następnym razem, pomaga wyodrębnić kluczowe idee, porządkować je tak, by stworzyły modele umysłowe i ponownie stosować je w przyszłości, starając się poprawić i rozbudować to wszystko, czego już się nauczyliśmy." 

Czytając książki moja uwaga wyczulona jest na wszystkie informacje dotyczące edukacyjnej przydatności dziennika refleksji. By znaleźć teoretyczne uzasadnienie oparte na badaniach naukowych i by doskonalić metodę dydaktyczną z kolejnymi rocznikami studentów.